zondag 28 oktober 2012

Terugkeer ongewenst - Charles Lewinsky


 
Als het aan Charles Lewinsky zelf had gelegen had zijn onlangs uit het Duits vertaalde roman Terugkeer ongewenst zijn oorspronkelijke titel gehouden: Gerron.

Ondanks deze niet erg ‘klinkende’ naam is na lezing duidelijk waarom. Dit boek ís Gerron. De in de jaren twintig en dertig van de vorige eeuw beroemde Joodse acteur en regisseur Kurt Gerron. Een toneelnaam, want oorspronkelijk was zijn naam Gerson, verbasterd uit het oud-Hebreeuws: ‘een buitenstaander’. Precies dat blijkt hij hier ook te zijn. Deze echt bestaande figuur is fictief ingevuld door Lewinsky die haast letterlijk in de huid van Gerron kruipt en hem als ik-verteller zijn relaas laat doen. Hoewel het boek bijna niet te vergelijken valt met Lewinsky’s eerdere romans, wordt onwillekeurig weer bewondering afgedwongen: wat kan die man schrijven.

Wanneer Gerron begint te vertellen zit hij in Theresienstadt, een Duits jodenkamp in Tsjechië waar tijdens de WOII prominente Joden ‘bewaard’ worden om zo nodig tentoon gesteld te kunnen worden ten overstaan van de wereld. Gerrons situatie is extra netelig aangezien hij gevraagd is een propagandafilm over het ‘goede leven’ in Theresienstadt te regisseren. Een onoverkomelijk gewetensconflict; weigert hij dan gaan hij (en –erger nog- zijn vrouw Olga) op definitief transport naar Auschwitz, accepteert hij de opdracht dan betekent dat onherroepelijk en paradoxaal genoeg het einde van het bestaan van Gerron.

Zolang hij zijn herinneringen heeft, weet Gerron wat en dus wie hij is. En zolang je weet wie je bent, ben je een persoon, een mens. Van existentieel belang in onmenselijke omstandigheden. Tot het doek definitief valt in Theresienstadt (in oktober 1944 werden Gerron en Olga op transport gesteld en vergast) is Gerron regisseur van zijn eigen leven. Speelde de rollen van de persoon die hij wilde zijn. De goede echtgenoot, de strenge maar rechtvaardige regisseur, de eeuwige zanger van Berthold Brecht’s ‘haaienlied’, noem maar op. Terugblikkend op zijn leven speelt hij nu voor zelf-analyticus en toneelcriticus van de vernietigendste soort.  

De ‘hemelse dramaturg’ moet zich rot hebben zitten lachen om het stuk dat Gerrons’ leven moest voorstellen, zo concludeert hij. Achteraf terugkijkend is altijd alles begrijpelijk: verkeerde beslissingen op achteraf beschouwd cruciale momenten. Ironie voert de boventoon. Toen hij begin jaren dertig op het hoogtepunt van zijn carrière de kans afsloeg om naar Amerika te gaan, miste hij het juiste moment om het toneel te verlaten, uit pure acteursijdelheid.

Zijn opportunistische, door hem verachte collega Alemann, die altijd weer de boel mooier maakte en voortdurend de dans wist te ontspringen, sterkte Gerrons persoonlijke moraal; zo moest het dus niet. Híj boog beslist niet voor de oprukkende Nazi’s in de absurde beginjaren van de WOII, waarvan hij trouwens nog enkele jaren in Nederland (Scheveningen) doorbracht. Beslissingen met die houding genomen deden hem echter uiteindelijk in Theresienkamp belanden.

En daar beseft Gerron dat hij niet veel anders is dan de vele Alemannen in zijn leven. Dat hij kampgenoten tracht te redden door ze een rol te geven in zijn propagandafilm (want ‘wie belangrijk is wordt niet afgevoerd’) doet niet af aan het ontluisterende feit dat ook hij niets anders doet dan proberen zijn eigen hachje te redden. In zijn laatste dubieuze glansrol als regisseur verliest hij dan tenslotte toch zichzelf, een paar dagen voordat ook zijn fysieke bestaan beëindigd wordt. Er zijn 15 minuten van zijn film bewaard gebleven: beslist de moeite waard deze beelden te bekijken via de link die te vinden is op Wikipedia.

Terugkeer ongewenst is een waar meesterwerk dat indruk maakt op alle fronten. Met Gerron als schijnbaar onbetrouwbare verteller –dikwijls spiegelt deze de werkelijkheid mooier voor dan ze eigenlijk was om ze vervolgens te corrigeren met de confronterende woorden “Maar zo was het niet”- geeft Lewinsky zijn lezers aan dat het gaat om zijn persoonlijke inkleuring van het natuurlijk verder onbekende gevoelsleven van Kurt Gerson. De waarheid ligt altijd in het midden, net zo onduidelijk als de grens tussen goed en kwaad. Dat maakt het verhaal er niet minder schrijnend, noch minder knap geconstrueerd door. Complimenten ook aan vertaalster Elly Schipper die er een zware kluif aan zal hebben gehad om het toneeljargon en de fraaie toneelgerelateerde beeldspraken (met name de werkelijk eindeloos doorgevoerde metaforen) met behoud van juiste toon en intentie te vertalen. Het boek vertelt uit een zo danig originele invalshoek en in zulke prachtig beeldende taal van de verschrikkingen van de WOII dat je je er bijna voor zou schamen dat het lezen ervan zo’n verrukkelijke ervaring is.

ØØØØØ



















Auteur(s): Charles Lewinsky
NUR: Vertaalde literaire roman, novelle
ISBN: 9789056724108 
Gebonden, € 22,95, 448 pagina's, 2012
Uitgever: Signatuur

vrijdag 19 oktober 2012

Stormgevaar - Elizabeth George


Aan het begin van Stormgevaar maakt de moeder van 14-jarige Becca King een veelbelovende opmerking. Er bestaan meerdere soorten schuld, zegt ze- en als Becca dat niet al weet, dan zal ze daar nog wel achter komen. Een waarschuwing met voorspellende kracht, want niet lang daarna belandt Becca in een situatie die hier inderdaad alles mee te maken heeft.

Ze moet halsoverkop vluchten als ze ongewild ontdekt dat haar stiefvader schuldig is aan de moord op zijn zakenpartner. Becca vangt namelijk gedachten op van mensen. Flarden die ze ‘fluisteringen’ noemt en die ze alleen kan verdringen door een geluidsapparaatje met geruis te dragen. Ervan overtuigd dat haar stiefvader haar ook wil vermoorden, neemt ze een andere identiteit aan en duikt ze onder in een andere staat, op een eiland. Aangewezen op zichzelf en afhankelijk van de vriendelijkheid van anderen probeert ze niet op te vallen in de besloten gemeenschap. Ze gaat zelfs gewoon naar school en maakt vrienden- maar ook vijanden. Het valt niet mee als je gedachten kunt lezen en meer van de mensen weet dan hen lief is. Veel van de eilandbewoners waar Becca mee omgaat leven in conflict met elkaar én met zichzelf. Getroubleerd door hun verstrengelde verledens leven zij nu in argwaan en gaan gebukt onder schuldgevoelens. Alsof Becca niet al genoeg geplaagd wordt raakt ze ook nog eens zijdelings betrokken bij een moordaanslag op een populaire jongen op school. En dat terwijl ze’ low-profile’ moet blijven. Deze raadselachtige en bedreigende situatie dwingt haar zich in allerlei onmogelijke bochten te wringen. Het cliché “niets is wat het lijkt” gaat letterlijk voor alles op.

Stormgevaar is het eerste deel van wat de Fluistereiland-serie moet gaan worden. Een beetje vreemd eigenlijk, want het lijkt alsof alles wat er te vertellen valt over dit eiland verteld ís. De (mega)cliffhanger is voorspelbaar maar komt tegelijkertijd uit de lucht vallen, zo banaal als hij is. De overkoepelende ‘normale’ verhaallijn staat in bijna vloekend contrast met de afgesloten bijzondere verhaallijn. Jammer: als stand-alone had dit boek –in beter uitgewerkte vorm- overtuigender uitgepakt. Nu is het resultaat een wat rommelige mix van bovennatuurlijke en psychologische thrillerelementen en een weinig consistent verhaal dat zich afspeelt in een abnormale setting die een herkenbare, gebruikelijke realiteit nabootst maar daar keer op keer storend mee botst.

De doelgroep van dit eerste jeugdboek van Elizabeth George is een beetje verwarrend. In Amerika wordt het een kinderboek genoemd (12+), in Nederland is het verschenen alszijnde YA thriller (15+). Zonder het boek kinderachtig te laten lijken; het kan inderdaad zeker al vanaf 12 jaar gelezen worden- maar óók als je 15, 25 of 55 jaar bent. Fans van Elizabeth George lezen dit boek hoe dan ook wel (opvallend genoeg staat het boek trouwens niet vermeld op haar website), al is het bovennatuurlijke uitgangspunt wél even wennen. Een aardige, maar helaas niet helemáál geslaagde thriller.

ØØØOO



















Auteur(s): Elizabeth George
Serie: Het Fluistereiland
NUR: Fictie 15+
ISBN: 9789022999806 
Paperback, € 19,95, 336 pagina's, 2012
Uitgever: A.W. Bruna Uitgevers

zondag 14 oktober 2012

Engelsfors 1: De cirkel - Mats Strandberg & Sara B. Elfgren


De cirkel is het eerste deel van de Zweedse Engelsfors trilogie door het schrijversduo Mats Strandberg & Sara B. Elfgren. Smakelijke Young Adult kost, deze bovennatuurlijke thriller die -bij vlagen- bloedstollend spannend is.

Het draait hier om zes 16-jarige meiden, allen heel verschillend en bepaald géén goede vriendinnen van elkaar. Mede daardoor een beetje stereotiep neergezet: Vanessa (knap en populair), Linnéa (rebelse outsider), Minoo (saaie nerd), Rebecka (lijdt aan anorexia), Anna-Karin (dik en impopulair) en Ida (gemeen kreng). Opvallend genoeg wisselt het perspectief maar tussen drie van hen. Aanvankelijk vier, maar algauw –net wanneer het lijkt dat zíj de sympathiekste en (dus) de spil van het hele spul is- wordt ze vermoord. Zomaar, ‘opeens’. Spijtig, dát hakt er best even in. Maar daarmee wordt de grimmige sfeer wel goed aangedikt.

Want grimmig wordt het, in het normaal zo saaie dorp Engelsfors. Na een huiveringwekkend begin komt het verhaal wat traag op gang. Een jongen wordt dood gevonden in een toilet op school. Het lijkt op zelfmoord en iedereen is geschokt. Maar het leven gaat verder. Langzaam beginnen er echter vreemde dingen te gebeuren in het dagelijkse leven van het genoemde zestal. Ze ontdekken bovennatuurlijke krachten in zichzelf. En dan gaat het ineens heel snel: doodleuk wordt hen het lot van de hele samenleving in handen geworpen als hun mysterieuze mentrix uit de doeken doet dat ze heksen zijn en dat één van hun zessen volgens een eeuwenoude profetie de Uitverkorene is. Alleen samen kunnen ze Het Kwaad verslaan.

Laat nou net dat samenwerken het allerergste blijken te zijn. Zes tieners met de gebruikelijke perikelen op die leeftijd. Met bovennatuurlijke krachten die soms wel heel erg goed te pas komen- voor eigen profijt uiteraard. Karakters die botsen, belangen die niet met elkaar stroken. Maar tijdens het onderlinge gekibbel, opbloeiende romances en tussen het huiswerk door worden ze belaagd door het Kwaad. Er moet alleen wel heel wat meer gebeuren dan de tweede dode die valt vóórdat de meiden inzien dat zij een al dan niet gezellige meidenkring moeten vormen. Letterlijk, in de vorm van een cirkel.

Wat een beetje stoort in dit boek, en waardoor het aan spanning veel moet inboeten, is de vanzelfsprekendheid waarmee de zes de hele situatie accepteren. Oké, ze hebben dus bovennatuurlijke krachten. De samenleving redden? Tja. Veel erger is die trut die hen zwart maakt bij de leraren. Of de moeder die depressief is. En de stiefvader die het vriendje niet accepteert.  De focus ligt vooral op dagelijkse dingen zónder dat hiermee aan de dreiging van het Kwaad extra impact gegeven wordt. Het contrast tussen normaal/abnormaal wordt niet optimaal uitgewerkt, waardoor het verhaal zo’n beetje voortkabbelt met slechts af en toe een spannend moment en het tenslotte een bijna anti-climax als climax heeft.

Toch is het in het algemeen fijn lezen. De stijl is vlot en filmisch en het boek is aangenaam onderhoudend en nergens saai. Welbeschouwd is dit deel één grote introductie voor wat er allemaal nog gaat komen en die maakt nieuwsgierig genoeg naar de twee volgende delen. Goed nieuws is dan ook dat de verschijningsdata daarvan al bekend zijn: deel 2 (Vuur) is aangekondigd voor september 2013 en het slotdeel  (De sleutel) voor september 2014.

3,5 sterren.
ØØØOO/ØØØØO




















Auteur(s): Mats Strandberg Sarah Elfgren
NUR: Fictie 15+
ISBN: 9789400501225 
Paperback, € 18,95, 404 pagina's, 2012
Uitgever: A.W. Bruna Uitgevers

dinsdag 9 oktober 2012

De complete Draken trilogie + Legenden trilogie - Margaret Weis & Tracy Hickman


Bijna 25 jaar na dato bracht uitgeverij Luitingh de vertalingen van de wereldberoemde Dragonlance series opnieuw uit. Het Amerikaanse schrijversduo Tracy Weis en Margaret Hickman ontketenden in 1985 een hype met hun trilogie de Dragonlance Chronicles  die kort daarop gevolgd werd door de trilogie de Dragonlance Legends. Deze High Fantasy boeken -die grenzen aan Dark Fantasy- vormden toen de basis voor de immens populaire role-playing game Dungeons&Dragons. Deze zogeheten Sword&Sorcery RPG vormde op zijn beurt weer de basis voor vele latere RPGs en beïnvloedt tot op vandaag de dag nog veel populaire Fantasy.

De twee trilogieën spelen zich af in de fictieve wereld Krynn. De goden hebben hun handen afgetrokken van de mensen en andere volkeren als Elven, Dwergen en Kenders, aangezien die zich in hun groeiende eigendunk steeds meer afwendden van hun weldoeners. Magie wordt nog maar beperkt bedreven en met argwaan getolereerd. Wanneer de van Krynn verbannen slechte godin –de Duistere Koningin- een poging lijkt te doen om terug te keren op aarde, wordt de bevolking gedwongen zichzelf te redden en onderlinge vetes opzij te zetten om hun krachten te kunnen verenigen.
Een gemêleerd reisgezelschap moet in de eerste trilogie – de Draken-serie- magische drakenbollen die op meerdere onbekende locaties verstopt zijn zien te vergaren. Deze drakenbollen moeten verhinderen dat de Duistere Koningin met behulp van haar slechte draken fysiek kan terugkeren op Krynn. Hoewel de reisgenoten uiteindelijk haar poging weten te voorkomen is zij niet verslagen, waardoor de zwarte tovenaar Raistlin kan gaan overheersen. Wat in de tweede trilogie- de Legenden-serie- betekent dat de wereld onleefbaar wordt en onherroepelijk zal vergaan. Om deze uitkomst terug te draaien, moeten enkelen van de reisgenoten terug in de tijd om (alsnog)  te doen wat gedaan moet worden, ook al heeft deze tijdreis zelf nieuwe, onvoorziene consequenties en is het maar de vraag of de dingen er uiteindelijk beter op zullen worden.

Veelschrijvers Weis&Hickman hebben -samen én solo-na deze twee trilogieën nog een tiental andere Fantasy series geschreven. Hun succes levert niet onverdeeld positieve kritieken op: zo zouden ze te weinig gevarieerd en stereotiep schrijven. Krijgen ze het verwijt té commerciële, ‘hapklare’ Fantasy te schrijven.
Nu is het inderdaad zo dat zij hun favoriete stokpaardjes hebben, die een smakelijk optreden weggeven in een al even aantrekkelijk decor. De strijd tussen het Goede en het Kwade is een belangrijk gegeven in het genre;  in het werk van Weis&Hickman met name het streven naar een balans tussen goed en kwaad. Volkeren- en rassenstrijd, vriendschap en verraad, atheïsme en godsverering zijn onontbeerlijke thema’s in Fantasy in het algemeen. Typische Weis&Hickman elementen zijn daarnaast ook gelijkheid tussen mannen en vrouwen, de door onmacht en verleiding geteisterde Ware Held, de door macht gecorrumpeerde anti-helden én hun eeuwig terugkerende running-gag: de doorslaggevende rol van de miskende ‘underdog’. In dit laatste schuilt ook hun zo kenmerkende humor.
Het vaste patroon dat Weis & Hickman hanteren mag misschien na zoveel boeken wat voorspelbaar zijn, het staat wel altijd garant voor kwaliteit en vermaak. “Commercieel” heeft in hun geval een onterechte negatieve bijklank.

Weis & Hickmans debuutseries worden qua originaliteit en vertelstijl overtroffen door hun latere Poort des Doods serie (sciencefantasy met een werkelijk ingenieus en fantastisch uitgewerkt plot). In wezen zijn de Draken- en Legenden series even magisch en meeslepend.  Het bijzondere reisgezelschap máákt het verhaal. Het zijn de karakters die het verhaal voortstuwen en maken dat doorlezen een must is. De narrige dwerg Flynn, de verbitterde halfelf Tanis, de goedmoedige strijder Caramon met zijn dubieuze broer de magiër Raistlin, de gekke magiër Fizban- een greep uit de groep personages die stuk voor stuk betoveren. Die je bij blijven na het lezen van het allerlaatste hoofdstuk dat het afscheid van 'vrienden' inhoudt. Met als toppunt de hartveroverende Kender Tas die klein en naïef als een kind blijmoedig en onbeholpen letterlijk een wereld van verschil voor alles en iedereen betekent. Toegegeven, hier en daar is het verhaal een tikkeltje (Amerikaans) melodramatisch, maar het gaat er allemaal in als zoete koek. En een béétje zondigen mag, dus zo erg is het niet je te ‘vergrijpen’ aan deze commerciële traktatie. Waarom jezelf tekort doen? Hooghartigheid leidt tot moreel verval. Nog zo’n Weis&Hickman wijsheid.

ØØØØO








































Auteur(s): Margaret Weis & Tracy Hickman
Serie: Poema sf/fantasy
NUR: Spannende boeken algemeen
Paperback, E19,95 per deel
Uitgever: Luitingh

Draken/ 1 Draken van de herfstschemer (2009)
ISBN: 9789024550463
Draken/ 2 Draken van de winternacht (2009)
ISBN: 9789024550562
Draken/ 3 Draken van de lentedooi (2009)
ISBN: 9789024550661

Legenden / 1 Het tijdperk van de tweeling (2010)
ISBN: 9789024531585
Legenden / 2 De strijd van de tweeling  (2010)
ISBN: 9789024532520
Legenden / 3 De beproeving van de tweeling (2011)
ISBN: 9789024533077

woensdag 3 oktober 2012

Het Akropolis Genootschap en de Slag om Bladzijde 37 - Tosca Menten


Het Akropolis Genootschap? Een slag om pagina 37? Klinkt spannend! Groot is de verleiding… gauw het boekje doorbladeren, want wát zou er aan de hand zijn met deze pagina?

Nee nee, niks verklappen nu. Deze bewuste bladzijde gooit in ieder geval binnen een week het hele leven overhoop van de familie Nootje. De ouders van Luuk Nootje kunnen een boel geld erven van een vergeten oudoom, maar dan moeten ze wel lid worden van een nuffig genootschap. En dáárvoor moeten ze eerst voor de Test slagen. Geen probleem, vader Nootje kan alles (hij is immers geen komkommer). Alleen…  het is wel een heel rare test. Met wel heel erg veel (stomme) regels om je aan te houden. En het ergste van alles: Luuk dreigt er zijn beste vriend Teun door te verliezen.

Helemaal Tosca Menten (de schrijfster van onder andere de Dummie de mummie boeken), dit kolderieke boekje vol dwaze ondernemingen. Het grappige verhaal telt  95 bladzijden met leuke illustraties van Elly van Hees en is geschikt voor de leeftijd van 6 tot 106 jaar -eventueel voorgelezen (al dan niet met aardappel in de keel).

Gratis verkrijgbaar bij aankoop van kinderboeken vanaf E10.- gedurende de Kinderboekenweek 2012, van 3 t/m 13 oktober.

ØØØOO


















Auteur(s): Tosca Menten
ISBN: 9789059651579
Paperback, 2012
Uitgever: CPNB

dinsdag 2 oktober 2012

De kakkerlak - Jo Nesbø


Na het het succes van Jo Nesbø’s Q-serie wordt nu ook zijn oudere Harry Hole serie vertaald. Vorig jaar verscheen al het eerste deel, nu verschijnt het tweede; De kakkerlak. De Noorse thrillerauteur – of misdaadromanschrijver zoals Nesbø  zichzelf liever omschrijft-leverde hiermee in 1998 al een puike thriller af.
Hoofdpersoon inspecteur Harry Hole draagt het verhaal. Je zou hem een bijzondere mix kunnen noemen  van Lee Child’s Jack Reacher – de stoere, stoïcijnse machoheld- , Deon Meyers Bennie Griessel – de alcoholverslaafde held met mislukt privéleven- en…  Agatha Christies Hercule Poirot – de specialist in het opmerken van details en leggen van psychologische verbanden.

De kakkerlak speelt zich overwegend af in Thailand. Harry Hole met zijn door alcohol aangetaste, dubieuze reputatie wordt daar heen gestuurd om vooral níet precies te ontdekken wat zich afspeelt in de (Noorse) ambassadeurskringen. De Noorse ambassadeur is namelijk vermoord en men vermoedt nu dat hij zich bewoog in het kinderpornocircuit. In tijden van verkiezingen niet iets waar zijn politieke partij mee gerelateerd wil worden.

Waar één kakkerlak opduikt zitten er nog tien anderen verstopt, zeggen ze en dat dit letterlijk en figuurlijk klopt ontdekt Harry tijdens zijn aanvankelijk nog onwillige en halfslachtige onderzoek. Toch al uit zijn evenwicht door een poging de alcohol te laten staan raakt hij emotioneel steeds meer bij de zaak betrokken. Hij bijt zich er als een fanatieke pitbull in vast. Wat hem al gauw op tegenwerking en slaag van allerlei kanten komt te staan. Van het corrupte Thaise politiecorps tot misdadige locale projectontwikkelaars, maar ook Noorse beursmedewerkers en politici. Hole is hen een lelijke luis in de pels.

Niet verdoofd door alcohol is Hole dan ook een flinke speurneus. Hij wrikt en wroet en het is in toenemende mate opletten geblazen tijdens het lezen, want niet alleen de spanning neemt een grote vlucht maar ook wordt de plot steeds ondoorzichtiger. Met de actie zit het ook meer dan snor. Als na Holes  ‘Hercule Poirot’s optreden’ (namelijk de ingenieuze uitleg  van het wat en hoe) alle kwartjes op zijn plek zijn gevallen raakt alles nog eens in een extra stroomversnelling. Tot de grande finale, vol gepast geweld en dito mate van bloed. En dat alles overgoten met een sausje van laconieke humor en zelfspot. Dit smaakt naar meer. Laat Hole nou ook net een zus hebben die moet worden gewroken- dus dat komt vast goed.

ØØØØO




















Auteur(s): Jo Nesbo
NUR: Literaire thriller
ISBN: 9789023475484
Paperback, € 19,90, 352 pagina's, 2012
Uitgever: Cargo