Het Puttertje - Donna Tartt

Zelden maakt een auteur het zo spannend voor de lezer als Donna Tartt. Alleen al qua wachten op een volgend boek. Twintig jaar na De verborgen geschiedenis en tien jaar na De kleine vriend had Nederland de wereldwijde primeur van de publicatie van haar derde roman Het Puttertje. De reacties hierop waren eveneens spannend: zou het boek net zo worden geroemd als haar eersteling, of zou het net als haar tweede minder aan de hoog gespannen verwachting kunnen voldoen? 

De omvang van Het Puttertje (ruim negenhonderd pagina’s) verklaart in ieder geval een deel van de tijd dat het schrijven ervan kostte. Het vormt voor menig lezer een niet te onderschatten drempel. Het lezen ervan staat immers gelijk aan het lezen van drie ‘normale’ romans en het boekenaanbod ís al zo groot: je wilt je tijd en geld niet verspillen aan de mindere boeken die helaas óók wel eens voorbij komen.

Natuurlijk is het niet makkelijk (noch eerlijk) het ene boek met het andere te vergelijken. En uiteraard kom je niet heen om persoonlijke smaak. Toch zal wie van De verborgen geschiedenis genoten heeft zeer waarschijnlijk Het Puttertje ook meer dan de moeite waard vinden. Hoewel het verhaal en de setting compleet anders zijn, is hier weer sprake van die bijzondere “Tartt-sfeer”. Sinister, desolaat- mateloos intrigerend en onverklaarbaar meeslepend. 

Het verhaal van Theo, de jongen die zijn moeder verloor bij een aanslag, voor het leven getekend, is een leven bijna over-the-top, maar daardoor des te fascinerender en met een impact die je aanvankelijk niet ziet aankomen. Het (Hollandse) schilderij “Het Puttertje” is de rode (schrik)draad in zijn levensverhaal dat langzaam maar zeker ontspoort daar waar de wereld van antiek- en kunsthandelaars bezoedeld wordt door de invloeden van drugs en de inmenging van het criminele circuit. 

Alle goede bedoelingen ten spijt maakt Theo keer op keer een grote puinhoop van zijn leven, niet in staat zijn zelfdestructieve gedrag en foute vrienden te bannen. Als de omvang van dit boek dan toch een probleem mocht zijn, dan is het vanwege de onophoudelijke teleurstellingen die je als lezer moet incasseren. Want daar zit hem de kracht en de spanning van Het Puttertje: je gunt Theo juist zo het beste, je raakt enorm betrokken bij de jongen. Daar moet je dus wél al die negenhonderd pagina’s lang tegen kunnen (vandaar hier slechts vier sterren). Het zegt natuurlijk alles over de kwaliteit van Donna Tartts ‘nieuwste’. Het is weer een boek dat je over twintig jaar nog bijgebleven zal zijn. 

ØØØØO

Auteur(s): Donna Tartt 
NUR: Vertaalde literaire roman, novelle 

ISBN: 9789023484912 
Gebonden, € 34,90, 928 pagina's, 2013
Uitgever: Bezige Bij, De

ISBN: 9789023485032
Paperback, € 24,90, 928 pagina's, 2013
Uitgever: Bezige Bij, De

Tien-en-een-nacht - Charles Lewinsky

En wederom bewijst Charles Lewinsky zijn veelzijdig schrijftalent. Een prachtig boekje, bijna te dun voor wie zich graag verliest in zijn dikke pillen, maar in zijn bedrieglijke eenvoud en bescheidenheid precies goed en des te waardevoller. Tien-en-een-nacht stamt alweer uit 2008, maar is onlangs gelukkig ook in het Nederlands vertaald.

De bijzondere opzet van het verhaal is uitgesproken toneelmatig. Setting: een verlaten hotel, waar een oudere prostituee resideert in dito vergane glorie. In de hoofdrollen: de prostituee, oftewel de “Prinses”. Een claimende naam, opgelegd door de “Koning”, haar laatst overgebleven klant die zijn eigen bijnaam dankt aan een legendarische knokpartij. Synopsis: vrouw redt haar leven door het vertellen van verhalen, jawel- Sheherazade in een nieuw jasje. Avond aan avond moet ze de man die voorziet in haar onderhoud plezieren. En dus vertelt ze hem de verhalen die hij graag wil horen. Of toch niet?

Er gebeurt eigenlijk niets in Tien-en-een-nacht. Toch is dat niet waar. Er is juist ontzettend veel gaande. Onderhuids speelt er van alles, zoals blijkt uit de verhalen en uit de voortdurende interactie tussen verteller en toehoorder.  Uit het schampere en naïeve commentaar van de koning, als een kind haast, maar dan wel een driftkikker die je knikkers jat en daarbij per ongeluk ook nog op je vingers trapt. Het blijkt uit het repliek van de prinses, die oh zo onschuldig haar sprookjes zo nodig toelicht. Of desgewenst bijstuurt. Op een manier die tweeledig (lees: snerend) kan worden opgevat, maar die de koning in zijn zelfvoldaanheid volkomen ontgaat. De prinses praat hem naar de mond, maar eigenlijk doet ze het tegenovergestelde.

Die dubbelzinnigheid zit ook in haar verhalen. Haar verhalen zijn sprookjes, vaak surrealistisch tegen het Kafkaeske aan. Er vallen lessen uit te leren, die aan de koning (uiteraard) niet zijn besteed, maar die ieder ander wel tot nadenken stemmen. Elk verhaal is nauw verweven met de werkelijkheid. Het zijn allegorieën: geïnspireerd, maar ook gestuurd door de bijzondere situatie waar de twee zich per avond in bevinden. En zo beïnvloeden werkelijkheid en verhaal elkáár. Waarbij de prinses de legendarische Sheherazade evenaart als manipulatrice.

Tien-en-een-nacht is een ode aan het verhaal. Het verhaal die de kracht heeft om een leven te maken- of te breken. Qua situatie (minnares en souteneur) doet de novelle enigszins denken aan Michel Fabers Lelieblank, scharlaken rood. Wat betreft taal en thema (‘Perzisch vertellen’) heeft het overeenkomsten met De koning van Kader Abdolah, maar Tien-en-een-nacht is daarbij heel wat beter uit de verf gekomen, met name qua (vertel)toon. Intrigerend, vol symboliek en bedekt sarcasme. Beeldende sprookjes in een overkoepelend sprookje. Dwars tegen de nuchtere misère in stug romantisch op een meedogenloze manier.

ØØØØØ

Auteur(s): Charles Lewinsky 
NUR: Vertaalde literaire roman, novelle 
ISBN: 9789056723927
Gebonden, € 16,95, 159 pagina's, 2013
Uitgever: Signatuur

Silo - Hugh Howey

Een raadsel. Psychologisch, in zekere zin ook filosofisch. Waarom zou iemand die letterlijk en onherroepelijk zijn veilige wereldje wordt uitgesmeten de hem voor straf opgelegde taak daar daadwerkelijk uitvoeren? Terwijl hij die taak -uit weerwil of paniek, of kleinschalige wraak- zou kunnen laten zitten. Dood gaat hij hoe dan ook.

Toch voert in de Silo iedere dissident die ‘op Schoonmaak’ de giftige buitenwereld wordt ingestuurd zijn opdracht uit. Ondanks eerdere beweringen van niet. En dood gaan ze allemaal. Wat drijft hen ertoe de handeling tóch te verrichten?

Juist door je deze vraag te stellen loop je in de Silo risico tot dissident bestempeld te worden. De Silo: een groot ondergronds bouwwerk waarin een omvangrijke gemeenschap gedijt, zo lang de machines maar blijven werken en mensen zich aan de regels (hoe onlogisch ook) houden. Maar liefst honderdvierenveertig verdiepingen diep. Elke zoveel etages vormen onbedoeld een rang in die maatschappij- met als dieptepunt de Machines. Het hele leven verloopt via de trappen: communicatie, voedseltoeleveringen, noem maar op. Na een Schoonmaak (als het uitzicht weer helder is!) klimmen mensen van het Midden naar de bovenste verdieping voor een dagje uit.

In deze originele setting, benauwend en tot de verbeelding sprekend, laat auteur Hugh Howey de onvrede die onvermijdelijk onder enkele individuen leeft groeien. Wanneer de broeierige spanning, ondanks alle onmacht in die beperkte ruimte met nog beperkter middelen, tot uitbarsting komt is de uitkomst des te desastreuzer. Fysiek, maar ook mentaal krijgen Howey’s personages het genadeloos te verduren. De eeuwige vragen over de zin van oorlog, over eigen belang en het groter goed, over de zin van het bestaan… maar dan gestoken in een volkomen nieuw jasje. Die je vastklemt als een dwangbuis, want Silo’s spanning houdt je eenmaal gevangen stevig in zijn greep.  

Silo houdt het midden tussen een ‘normale’ en een SF thriller. Het een opvolger noemen (zoals op de omslag) van de The hunger games gaat te ver, maar feit is wel dat het net zo veel actie en ethische problematiek tegen een opvallend en futuristisch decor bevat. Howey heeft na Silo inmiddels acht andere delen – samen de zogenaamde Wool serie- geschreven. Dat deed hij de afgelopen drie jaar. Op zijn blog. Een megasucces inmiddels gelukkig ook al op papier verschenen en nu is er dan het begin van de Nederlandse vertaling.

Overigens wel fijn te weten dat (tegen betaling) de andere delen online te lezen zijn, mócht verdere Nederlandse vertaling uitblijven. Want Silo is overduidelijk het begin van méér. Veel meer, op alle denkbare fronten. Aanrader.

ØØØØO

Auteur(s): Hugh Howey 
NUR: Thriller 
ISBN: 9789021447735 
Paperback, € 19,95, 384 pagina's, 2013
Uitgever: Q