Het
veelbewogen leven van de Spaanse spionne Amelia Garayoa laat zich ontleden als
“een Russisch poppetje”: steeds als je alles denkt te hebben gehad treedt er
weer een verrassende wending op.
Zo ontdekt journalist Guillermo, haar
achterkleinzoon, die op verzoek van verre familie een speurtocht start naar het
tot dan toe onbekende verleden van een vrouw die er ooit voor koos haar man en
pasgeboren kind te verlaten voor haar minnaar- en haar idealen.
Een eerlijk gezegd wat gekunsteld
aandoende constructie, deze zogenaamde speurtocht. Guillermo’s familie weet
precies waar hij moet zijn voor informatie en er is eigenlijk weinig sprake van
speuren, eerder het wat geforceerd chronologisch volgen van een strak uitgezet
spoor. Ook de onwaarschijnlijk gedetailleerde verslagen –barstend van
assumpties- van alle tachtig- en negentigjarige ooggetuigen zijn
twijfelachtig wat betreft de journalistieke betrouwbaarheid van Amelia’s
geschiedenis. Maar dat is ook eigenlijk niet de essentie van deze lijvige roman. Meer dan alleen het correct weergeven van historische feiten gaat het verhaal over het maken van keuzes en de verreikende consequenties hiervan.
Amelia blijkt een vrouw die
werd geleid door haar passie en overtuigingen. De mannen in haar leven en haar
politieke overtuigingen maakten dat ze actief betrokken raakte bij alle grote
oorlogen na de WOI: de Spaanse Burgeroorlog, de WOII en de Koude Oorlog. Niet
per ongeluk, beslist niet. Vanaf het moment dat ze haar gezin besloot te
verlaten –een keuze waar ze haar leven lang spijt van heeft gehad- was ze zich
bewust van de gevolgen van keuzes. Van weloverwogen, maar ook latente keuzes:
passiviteit is hier niets anders dan de keuze om niets te ondernemen.
Amelia werd gedreven door een
onvoorwaardelijke loyaliteit aan haar land. Een natie onder vuur, leidend onder
het juk van een totalitair leider zoals destijds vrijwel alle naties in Europa
te verduren hadden van wrede leiders als Hitler, Mussolini en Stalin. De liefde
voor haar land verplichtte Amelia tot keuzes die een radicale invloed hadden op
haarzelf en op haar geliefden, die leidden tot acties vaak met dramatisch
gevolg. De lijn tussen leugen en verraad is dun en Amelia bracht vele offers
tijdens het schipperen tussen de geliefdes in haar leven en haar spionagewerk. Waar
ze zich mateloos over opwond –en wat de roman goed voelbaar maakt- was het feit
dat mensen zich niet openlijk verzetten tegen de gevaarlijke gekken die de
macht wisten te grijpen, júist vanwege het uitblijven van daadkrachtig verzet.
Struisvogelpolitiek is iets waar
Guillermo zich in het heden ook schuldig aan maakt. Als journalist in het
Spanje waar de verdeeldheid tussen rechts en links nog altijd allesbepalend is
weigert hij een standpunt in te nemen, een keuze die hem buiten de maatschappij
plaatst. Hij is werkloos omdat links noch rechts hem wil hebben. Door de
speurtocht naar zijn overgrootmoeder léért hij, ontwikkelt een preciezer eigen
standpunt. Precies zo beoogt deze roman ook zijn lezers een les te leren uit de
geschiedenis. Het is niet, “wat men niet weet, is nooit gebeurd”. Men moet op
zijn hoede zijn voor onmenselijke, charismatische leiders: de signalen
herkennen én op tijd de beslissing nemen er wat tegen te ondernemen. Een geluid
dat vaker te horen is nu de laatste ooggetuigen van de WOII en van bewoners
achter het IJzeren Gordijn binnen niet al te lange tijd verdwenen zullen zijn.
Schrijfster Julia Navarro was vroeger zelf
journaliste en vertelt Amelia’s relaas genuanceerd en zonder haar te
veroordelen. In het kielzog van de voortvarende Amelia trekt de geschiedenis
niet zomaar aan het oog voorbij, ze overspoelt. Navarro ontziet de lezer –die onherroepelijk
betrokken raakt bij Amelia en de zaak waar zij voor staat, ook al duurt het
even- níet en de martelingen die Amelia tot twee keer toe langdurig ondergaat
worden sec beschreven.
Ondanks alle tragiek is de roman
echter allesbehalve melodramatisch. Gedane zaken nemen nu eenmaal geen keer en
een mens is vat vol tegenstrijdigheden, die vaak niet zijn te verklaren, enkel
te accepteren. Aanrader. ØØØØO
Auteur(s): Julia Navarro
NUR: Vertaalde literaire roman, novelle
ISBN: 9789028424975
Paperback, € 19,90, 830 p., 2013
Uitgever: Wereldbibliotheek
Geen opmerkingen:
Een reactie posten